تحلیل اثرات خشکسالی بر اقتصاد روستایی و ناپایداری جمعیتی (مطالعه موردی: شهرستان ابرکوه)

خشکسالی به عنوان یک مخاطره طبیعی، از دیرباز در پهنه وسیعی از کشورهای مختلف به خصوص مناطق گرم و خشک به کرات وقوع یافته و می یابد. اثرات تخریبی ناشی از وقوع این مخاطره طبیعی به کندی پدیدار گردیده و سبب کاهش تولید محصولات کشاورزی، وقوع نابسامانی های اقتصادی و اجتماعی و بحران های محیطی می گردد. بدون تردید، نخستین گام به منظور مقابله با خشکسالی و پیامدهای آن، شناخت و درک دقیق این پدیده و تأثیرات ناشی از آن در ابعاد مختلف است، تا بتوان بر اساس آن، راهبردها و راه کارهای اثربخشی را در این زمینه تدوین کرد و به کار گرفت. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی و تبیین اثرات خشکسالی بر اقتصاد و مهاجرت های روستایی در شهرستان ابرکوه است. پژوهش حاضر از نظر روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی از نظر ماهیت، از نوع پژوهش های کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها، کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری تحقیق را 35 روستای شهرستان ابرکوه تشکیل داده اند که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی شده 8 روستا برای انجام تحقیق انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (شامل فراوانی، انحراف معیار و میانگین ) و آمار استنباطی (شامل تحلیل عاملی، آزمون t تک نمونه ای، ضرایب همبستگی پیرسون، کندال و اسپیرمن) و همچنین به منظور بررسی پایش خشکسالی از شاخص معتبر استاندارد بارش (spi) و درصد نرمال بارش pnpi استفاده گردیده است. نتایج به دست آمده بر اساس شاخص spi و pnpi حاکی از آن است که این شهرستان در سال های (1375، 1376، 1378، 1383، 1384) در تمامی ایستگاه ها مواجه با خشکسالی بوده است. بیشترین خشکسالی مربوط به سال 1378 با نمایه 1.14- بوده است. نتایج بحث و بررسی تولیدات کشاورزی و ضرایب همبستگی اسپیرمن و کندال حاکی بر یک رابطه مستقیم بین افزایش شدت خشکسالی و کاهش عملکردی محصولات زراعی و باغی است. همچنین نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد که خشکسالی بر 23 متغیر اقتصادی مورد مطالعه در این شهرستان تأثیر داشته است. بیشترین میزان این تأثیر بر روی متغیر، کاهش درآمد حاصل از تولیدات زراعی و باغی با بار عاملی 0.716 بوده است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد بین دو متغیر خشکسالی و مهاجرت یک رابطه معناداری پابرجاست که با افزایش شدت خشکسالی بر مهاجرت های روستایی افزوده گردیده است. نتایج آزمون t نشان می دهد از 7 طرح اجرا شده در شهرستان، روش های نوین آبیاری بیشترین کارآیی و طرح های سازمان آب منطقه ای کمترین کار آیی را در مقابله با خشکسالی داشته اند.